Het verschil tussen r- en k-strategen

Organismen, dieren en planten, kennen verschillende manieren van voortplanten, afhankelijk van het milieu waar zij in voorkomen.

Als het milieu stabiel is en in de tijd weinig veranderingen en extremen kent, dan kunnen organismen rustig evolueren tot een vorm waarin zij in hun leven meerdere malen jongen krijgen. Ook kunnen zij groter worden en zich op een klein stukje van het milieu specialiseren. Dat laatste is ook wel nodig, want een dergelijk milieu kent vele andere organismen, waarmee geconcureerd moet worden. Men noemt dit K-strategen

Instabiele milieus, waarin extreme situatie voorkomen, vragen om een ander type voortplanting. Hierbij is het noodzakelijk om zo snel mogelijk volwassen te worden en vervolgens grootscheeps voort te planten, want de omstandigheden zijn zodanig dat er opeens weer massale uitsterving optreedt. Dergelijke organismen worden in het algemeen niet oud, planten zich maar één maal in hun leven voort, zijn meestal klein en weinig gespecialiseerd. Men noemt dit r-strategen.

Vanwaar nu die letters r en K? Dat heeft te maken met een onderdeel uit de ecologie dat populatiedynamica wordt genoemd. In dit vakgebied wordt er gerekend aan populatiegroottes. Met andere woorden: hoe groeit een populatie, welke factoren beïnvloeden de snelheid van de groei en stoppen deze eventueel waardoor er sterfte optreedt.

Om niet meteen in ingewikkelde wiskundige formules te vervallen zijn er eigenlijk maar twee factoren van belang. Als een soort een nieuw en nog niet bewoond gebied koloniseert, dan kan deze soort exponentieel groeien. Het aantal individuen zal dan in korte tijd snel toenemen met steeds grotere aantallen. Grafisch staat dat in de figuur uitgezet als de lijn die wordt aangeduid met exponentieel. De stijlheid van de groeicurve, de snelheid waarmee de populatie groeit, wordt aangeduid met de reproductiefactor r. Hoe groter de r, des te sneller groeit de populatie. In een al bewoonde omgeving zal er onherroepelijk concurrentie optreden. De soort wordt dan geremd door de omgeving en zal zich op een gegeven moment moeten stabiliseren op een bepaald niveau. Dat niveau wordt aangeduid met de draagkracht, aangeduid met de letter K.

Ziedaar de beide letters terug. De r-strategen zijn dus aangepast aan milieus waar zij exponentieel kunnen groeien, zonder dat er een draagkrachtplafont wordt bereikt. Voordat het zover zou komen, bv. doordat er meer concurrerende soorten bijkomen, is het milieu al weer zodanig verandert dat de soort weer verdwijnt. De K-strategen moeten zich echter in een sterk concurrerend milieu kunnen handhaven en hebben daar hun voortplanting op aangepast.